Ηλεκτροπληξία - Πρώτες Βοήθειες
Ηλεκτροπληξία ονομάζεται η διέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος μέσα από το ανθρώπινο σώμα, η οποία μπορεί να έχει ολέθριες συνέπειες όπως μυϊκές, αναπνευστικές και καρδιακές βλάβες, σοβαρά εγκαύματα, κακώσεις ή ακόμα και θάνατο.
Τα εγκαύματα μπορεί να οφείλονται στη θερμότητα που δημιουργεί το ηλεκτρικό ρεύμα καθώς διαρρέει το ανθρώπινο σώμα, κυρίως στα σημεία επαφής, ή στις πολύ υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται ακαριαία κατά τη δημιουργία ηλεκτρικού τόξου σε εγκαταστάσεις υψηλής συνήθως τάσης. Σε πολλές περιπτώσεις, η λάμψη του ηλεκτρικού τόξου μπορεί να προκαλέσει ακόμα και μόνιμη τύφλωση.
Η ηλεκτροπληξία μπορεί να γίνει επίσης αιτία πρόκλησης δευτερογενών ατυχημάτων, λόγω πτώσης από ύψος (πτώση από σκάλα, στέγη κ.λπ.), καθώς η διέλευση του ηλεκτρικού ρεύματος από το σώμα μπορεί να οδηγήσει σε απότομες κινήσεις πανικού, ολίσθηση ή απώλεια ισορροπίας.
Η συνηθέστερη περίπτωση ηλεκτροπληξίας είναι η επαφή με μεταλλικό αντικείμενο, που βρίσκεται υπό τάση (άμεση επαφή). Άλλες περιπτώσεις περιλαμβάνουν την επαφή με μεταλλικό αντικείμενο, που δεν αποτελεί τμήμα κάποιου ηλεκτρικού κυκλώματος, αλλά λόγω βλάβης συμβαίνει τη δεδομένη στιγμή να βρίσκεται υπό τάση (έμμεση επαφή).
Σημειώνεται ότι ηλεκτροπληξία μπορεί να συμβεί και χωρίς επαφή, εάν το ανθρώπινο σώμα (ή το αγώγιμο αντικείμενο με το οποίο το σώμα βρίσκεται σε επαφή), βρεθεί κοντά σε μία εγκατάσταση υψηλής τάσης, λόγω του φαινομένου της υπερπήδησης του ηλεκτρικού ρεύματος (ηλεκτρικό τόξο). Σε πολύ υψηλές τάσεις (π.χ. 400kV), η υπερπήδηση αυτή μπορεί να γεφυρώσει αποστάσεις μερικών μέτρων.
Μία ιδιαίτερη, τέλος, περίπτωση ηλεκτροπληξίας αποτελεί η εκφόρτιση στατικού ηλεκτρισμού μέσω του σώματος (π.χ. εκφόρτιση φορτισμένων πυκνωτών ή κεραυνόπτωση).
Οι παράγοντες που καθορίζουν τη σοβαρότητα μιας ηλεκτροπληξίας είναι:
Η τάση επαφής (Volts) και η ένταση του ρεύματος (Amperes) που διαρρέει το σώμα.
Η χρονική διάρκεια της διέλευσης του ρεύματος από το ανθρώπινο σώμα.
Η διαδρομή του ρεύματος μέσω του σώματος και συνεπώς το είδος των εσωτερικών οργάνων που πλήττεται κατά μήκος αυτής της διαδρομής.
Η συχνότητα ή τη μορφή του ρεύματος (συνεχές, εναλλασσόμενο, χαμηλής ή υψηλής συχνότητας).
Η κατάσταση του σώματος (ιδρωμένο, εξασθενημένο κ.λπ.). Αν το δέρμα είναι υγρό, ρυπαρό ή ιδρωμένο εμφανίζει 10 με 100 φορές μειωμένη ηλεκτρική αντίσταση.
Η υγρασία του χώρου.
Η ένταση του ρεύματος που διαρρέει το ανθρώπινο σώμα (υπό σταθερή τάση) εξαρτάται από την ηλεκτρική αντίσταση του σώματος, η οποία μετράται σε Ωμ (Ohm). Εξίσου σημαντική είναι και η αντίσταση στο σημείο επαφής, τόσο με τον αγωγό του ρεύματος όσο και με το έδαφος.
Υψηλές αντιστάσεις έχουμε όταν: το δέρμα είναι χοντρό, ξηρό και η επιφάνεια επαφής με το ρεύμα είναι μικρή. Χαμηλές αντιστάσεις προκύπτουν όταν το δέρμα είναι λεπτό, υγρό και η επιφάνεια επαφής είναι μεγάλη. Επίσης, το εναλλασσόμενο ρεύμα, σε σχέση με το αντίστοιχο (ίσης τάσης) συνεχές, είναι πιο επικίνδυνο γιατί προκαλεί ευκολότερα μη αναστρέψιμες διαταραχές του καρδιακού ρυθμού και παράλυση του αναπνευστικού κέντρου.
Η επικινδυνότητα των πιθανών διαδρομών του ηλεκτρικού ρεύματος μέσω του σώματος ποικίλει, δεδομένου ότι το ρεύμα ακολουθεί πάντα τη διαδρομή που παρουσιάζει τη μικρότερη αντίσταση. Έτσι, για ίδια τάση επαφής, οι διαδρομές εκείνες που είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες ακολουθούν τη σειρά:
Χέρια- θώρακας, αριστερό χέρι - θώρακας, δεξί χέρι - θώρακας, χέρια-πόδια.
Επισημαίνεται ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η ηλεκτρική αντίσταση του ανθρώπινου σώματος προκύπτει υψηλότερη, διότι θα πρέπει να προστεθεί στη συνολική αντίσταση του σώματος, η αντίσταση των υποδημάτων και του δαπέδου.
Η ηλεκτροπληξία αποτελεί σοβαρή απειλή για τη ζωή του παθόντα και ο χρόνος που μεσολαβεί είναι ιδιαίτερα κρίσιμος για την επιβίωσή του. Οι απαιτούμενες επείγουσες ενέργειες σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας είναι:
Διακοπή της παροχής του ηλεκτρικού ρεύματος (από τον γενικό διακόπτη).
Απομάκρυνση του παθόντα από το ηλεκτροφόρο αντικείμενο με χρήση κάποιου μονωτικού αντικειμένου (ξηρό ξύλο, πλαστικό, ειδικά γάντια) και ποτέ με γυμνά χέρια.
Ειδοποίηση του Ε.Κ.Α.Β. στον τηλεφωνικό αριθμό 166 και περιγραφή του συμβάντος.
Τοποθέτηση του παθόντα σε στάση που διατηρεί ελεύθερη την αναπνευστική οδό. Σε περίπτωση που το θύμα δεν αναπνέει, εφαρμόζεται καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση με μαλάξεις καρδιάς και τεχνητή αναπνοή (ρυθμική συμπίεση στο στήθος, 80 συμπιέσεις στο λεπτό, ενώ κάθε 15 συμπιέσεις γίνεται μια αναπνοή).
Συνέχιση της προσπάθειας διάσωσης έως ότου αναλάβει ο γιατρός ή ο διασώστης του Ε.Κ.Α.Β.
Πρώτες βοήθειες σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας δίνονται στο εγχειρίδιο του ΕΚΑΒ (σελ. 36)
https://www.ekab.gr/files/entypa/EKAB-protes-voithies.pdf
Οδηγίες για την εφαρμογή Καρδιοπνευμονικής Αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ)
Προσοχή! οι οδηγίες απευθύνονται σε ανθρώπους που γνωρίζουν την εφαρμογή τους. Σε κάθε άλλη περίπτωση παρακαλείσθε να απευθύνεστε σε ειδικούς επαγγελματίες υγείας.
https://www.ekab.gr/odigies/protes-voithies/kardiopnefmoniki-anazoogonisi-karpa/ ================
Η ηλεκτροπληξία και τα επακόλουθα αυτής, τα εγκαύματα δηλαδή και οι καρδιακές επιπλοκές (θα ασχοληθούμε εκτενέστερα με τις τελευταίες), αποτελούν σχετικά συχνό πρόβλημα υγείας.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, όπου υπάρχει συστηματική καταγραφή των περιστατικών, περίπου χίλιοι θάνατοι κατ’ έτος αποδίδονται σε ηλεκτροπληξία (100 από αυτούς οφείλονται σε κεραυνοπληξία), καθώς και 3.000 εισαγωγές σε μονάδες εντατικής θεραπείας.
Τα περιστατικά ηλεκτροπληξίας είναι συχνότατα κατά την πρώτη παιδική ηλικία (οπότε τα παιδιά έρχονται σε επαφή με ηλεκτρικά καλώδια και πρίζες), ελαττώνονται κατά τη μετάβαση στην εφηβεία και αυξάνουν απότομα κατά την έναρξη της εργασίας.
Αφορούν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό άρρενες μέσης ηλικίας που απασχολούνται σε κατασκευαστικές ή ηλεκτρολογικές εταιρείες. Όσο για τις κεραυνοπληξίας, συμβαίνουν κυρίως κατά τους θερινούς μήνες στη διάρκεια δραστηριοτήτων στο ύπαιθρο και εμφανίζουν πολύ υψηλό ποσοστό θνητότητας (ένας στους τρεις πληγέντες αποβιώνει) και αναπηρίας (τρεις στους τέσσερις επιζήσαντες αποκτούν κάποια μορφή μόνιμης αναπηρίας).
Ο μηχανισμός με τον οποίο προκαλείται σωματική βλάβη κατά την ηλεκτροπληξία είναι τριπλός:
• Πρώτον, η ηλεκτρική ενέργεια μετατρέπεται σε θερμική, προκαλώντας επιφανειακά αλλά και εσωτερικά εγκαύματα.
• Δεύτερον, το ηλεκτρικό ρεύμα μπορεί να δράσει απευθείας πάνω στους ιστούς και να τους προκαλέσει βλάβη και
• Τρίτον, είναι δυνατό να προκληθεί αμβλύ τραύμα από την έντονη σύσπαση μυών ή την πτώση στο έδαφος μετά την ηλεκτροπληξία.
Τα περιστατικό ηλεκτροπληξίας χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, ανάλογα με το ύφος της τάσης του ρεύματος που τα προκαλεί:
• 1) Χαμηλής τάσης (<1.000 Volt): Αποτελούν το 80% των ηλεκτρικών τραυματισμών και περιλαμβάνουν κυρίως τα οικιακά ατυχήματα, αφού η τάση του οικιακού ρεύματος είναι 220 Volt στην Ευρώπη και 110 στην Αμερική. Η θνητότητα τους είναι σχετικά χαμηλή (3 στα 100 άτομα αποβιώνουν).
• 2) Υψηλής τάσης (>1.000 Volt): Εδώ ανήκουν τα βιομηχανικά ατυχήματα, αυτά που προκαλούνται από καλώδια υψηλής τάσης (π.χ. επαφή με χαρταετό), καθώς και οι κεραυνοπληξίες.
Είναι σαφώς πιο επικίνδυνα από τα χαμηλής τάσης ατυχήματα, καθώς προκαλούν σοβαρότερα εγκαύματα και συχνότερες και πιο επικίνδυνες καρδιακές αρρυθμίες (ακόμα και ύστερα από πάροδο 24 ωρών), με αποτέλεσμα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό θνητότητας (3 στους 10 αποθνήσκουν).
Εκτός από την ηλεκτρική τάση, το πόσο σοβαρό θα είναι ένα ατύχημα από ηλεκτρικό ρεύμα εξαρτάται και από ορισμένους άλλους παράγοντες, όπως η ένταση του ρεύματος: ένταση μικρότερη των 16 mΑ επιτρέπει στο θύμα να αποσύρει το χέρι του από την πηγή, ενώ μεγαλύτερη ένταση προκαλεί ακούσια σύσπαση των μυών του χεριού, ώστε το άτομο μένει προσκολλημένο στην πηγή του ρεύματος. Ένταση μεταξύ 50 και 100 mA προκαλεί κοιλιακή μαρμαρυγή, ενώ άνω των 2Α καρδιακή ασυστολία.
Σημαντικός παράγοντας επίσης είναι το κατά πόσον το ρεύμα είναι συνεχές (DC), όπως του σιδηρόδρομου, των μπαταριών ή της αστραπής, ή εναλλασσόμενο (AC), όπως το οικιακό: το δεύτερο είναι σαφώς πιο επικίνδυνο καθώς προκαλεί συνεχείς μυϊκές συσπάσεις, μη επιτρέποντας την απομάκρυνση του χεριού από την ηλεκτρική πηγή.
Το ρεύμα διανύει άλλοτε άλλη πορεία εντός του σώματος του θύματος, ξεκινώντας από την πύλη εισόδου και καταλήγοντας στην πύλη εξόδου. Έτσι, έχει διαπιστωθεί ότι όταν το ρεύμα εισέρχεται στο σώμα στο ένα χέρι και εξέρχεται από το άλλο, υπάρχει υψηλή πιθανότητα πρόκλησης κοιλιακής μαρμαρυγής, καθώς η καρδιά παρεμβάλλεται στη διαδρομή του ρεύματος. Τέλος, αναφέρουμε και κάποιους ακόμα παράγοντες που θα καθορίσουν το πόσο σοβαρή θα είναι η ηλεκτροπληξία: η συχνότητα του ρεύματος (του οικιακού είναι 50 Hz και θεωρείται επικίνδυνη για πρόκληση αρρυθμιών), η αντίσταση που προβάλλει το σώμα στη ροή του ηλεκτρισμού (η υγρασία του δέρματος ελαττώνει επικίνδυνα την αντίσταση του και διευκολύνει τη δίοδο του ρεύματος) και φυσικά η διάρκεια επαφής του ατόμου με την ηλεκτρική πηγή.
Σχετικά με τις καρδιακές επιπλοκές της ηλεκτροπληξίας, οι σημαντικότερες είναι οι αρρυθμίες, οι διαταραχές δηλαδή του καρδιακού ρυθμού, που εμφανίζονται περίπου στο 15% των περιστατικών ηλεκτροπληξίας.
Παρά το γεγονός ότι είναι αρκετά συχνές, είναι σε γενικές γραμμές καλοήθεις και συμβαίνουν μέσα στις πρώτες ώρες από το ατύχημα. Δυο είναι οι πιο επικίνδυνες αρρυθμίες που σχετίζονται με την ηλεκτροπληξία: κοιλιακή μαρμαρυγή και η καρδιακή ασυστολία.
Η πρώτη αποτελεί μια άναρχη ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς, που αδυνατεί να τη διεγείρει με οργανωμένο τρόπο, ώστε να προκληθεί αποτελεσματική συστολή, Αποτελεί τη σημαντικότερη αρρυθμία που διαπιστώνεται στο πλαίσιο της καρδιακής ανακοπής και ενίοτε αποτελεί αιτία αιφνίδιου θανάτου. Κοιλιακή μαρμαρυγή προκαλείται συνήθως από εναλλασσόμενο ρεύμα, όπως το οικιακό.
Η δεύτερη αρρυθμία, η ασυστολία, είναι η πλήρης απουσία ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς (ευθεία γραμμή στο ηλεκτροκαρδιογράφημα) και επίσης εμπλέκεται στην καρδιακή ανακοπή και τον αιφνίδιο καρδιακό θάνατο. Συναντάται σπανιότερα από την κοιλιακή μαρμαρυγή στα περιστατικά ηλεκτροπληξίας, ενώ προκαλείται συχνότερα σε ατυχήματα με συνεχές και υψηλής τάσης ρεύμα, όπως για παράδειγμα στην κεραυνοπληξία.
Και άλλες αρρυθμίες μπορούν να προκληθούν από το ηλεκτρικό ρεύμα, λιγότερο συχνές και κυρίως λιγότερο επικίνδυνες από τις παραπάνω, όπως κολπικές αρρυθμίες και κολποκοιλιακοί αποκλεισμοί. Σπάνια, είναι δυνατόν το ρεύμα να βλάψει άμεσα τον καρδιακό μυ, προκαλώντας έμφραγμα του μυοκαρδίου, σπασμό στεφανιαίας αρτηρίας, ακόμα και ρήξη της καρδιάς. Δεν είναι όμως μόνον καρδιολογικές οι επιπλοκές της ηλεκτροπληξίας, Προκαλούνται επίσης εγκαύματα, οξεία νεφρική ανεπάρκεια από ραβδομυόλυση (απευθείας βλάβη των μυών από το ηλεκτρικό ρεύμα, που απελευθερώνει τοξικές για τους νεφρούς ουσίες στο αίμα), καθώς και νευρολογικές επιπλοκές.
Θεραπεία
Τα θύματα ηλεκτροπληξίας θεωρούνται πολυτραυματίες και πρέπει να νοσηλεύονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας, όπου παρακολουθούνται ανελλιπώς για την εμφάνιση καρδιακών αρρυθμιών αλλά αντιμετωπίζονται και για τις άλλες επιπλοκές, κυρίως τα εγκαύματα, που αποτελούν σημαντικό παράγοντα θνησιμότητας στα περιστατικά αυτά.
Τα παραπάνω δεν ισχύουν βέβαια για όλα αδιακρίτως τα θύματα ηλεκτροπληξίας, αλλά κυρίως γι' αυτά που χτυπήθηκαν από ρεύμα υψηλής τάσης και έχουν θορυβώδη κλινική εικόνα κατά την προσέλευση: εγκαύματα, περισσότερο ή λιγότερο εκτεταμένα, καρδιακές αρρυθμίες ή παθολογικό ηλεκτροκαρδιογράφημα κατά την εισαγωγή, νευρολογική σημειολογία κ.τ.λ.
Αντιθέτως, θύματα ηλεκτροπληξίας χαμηλής τάσης χωρίς καταγραφή αρρυθμίας, απώλεια συνείδησης ή εγκαύματα, δεν είναι απαραίτητο να νοσηλεύονται στο νοσοκομείο (και σίγουρα όχι σε μονάδα αυξημένης φροντίδας).
